Mga tool para tulungan kang magpasiya kung anong totoo at hindi

Available ang impormasyon tungkol sa kanser mula sa maraming sanggunian. Paano ka magpapasiya kung anong totoo at hindi? Kadalasang mahirap malaman kung aling impormasyon ang tumpak, at kung aling mga sanggunian ng impormasyon ang mapagkakatiwalaan. Narito ang ilang tool na ginagamit namin para magpasiya kung mapagkakatiwalaan ang impormasyong nahanap namin.

Pagtatasa ng impormasyon online

Mahalaga at madaling ma-access na mga sanggunian para sa marami sa atin ang social media at ibang sanggunian sa internet para makahanap ng mga sagot sa mga tanong natin. Ang sumusunod ay buod ng mga benepisyo at desbentaha ng paggamit ng internet para sa impormasyong pangkalusugan:

Mga benepisyo at desbentaha ng paggamit ng social media at internet para sa impormasyong pangkalusugan

Mga benepisyo Mga desbentaha
Nagbibigay ng edukasyon at kaalaman Posibleng mali ang interpretasyon sa impormasyon
Nagbibigay-daan sa agaran at direktang access sa impormasyon ng sinuman Maaaring masapawan ang tulong at kaalaman na maaaring maibigay ng mga doktor at ibang provider ng pangangalagang pangkalusugan
Binibigyan ang mga tao ng impormasyon tungkol sa mga paraan para maiwasan ang kanser, mahanap ito nang maaga, at matuto tungkol sa mga bagong paggamot Maaaring humantong ang maling impormasyon sa hindi mabuting paraan ng pamumuhay, pag-iwas, o desisyon sa paggamot, at maaaring nakakapinsala ito
Nagbibigay-daan sa mga pasyente na maging responsable para sa pag-alam ng mga bagay nang mag-isa Maaaring magdulot ng kawalan ng tiwala sa mga doktor at masira ang ugnayan sa pagitan ng mga pasyente at kanilang mga provider ng pangangalagang pangkalusugan
Tumutulong sa pag-promote ng at pagsuporta sa mga pang-iwas na estratehiya at paggamot Maaaring magpataas sa pagkabalisa
Binibigyang-kakayahan ang mga pasyente na turuan ang mga tao sa paligid nila Maaaring magkalat ng maling impormasyon

Halaw Mula sa: Welch-Cline et al. The Roles of Patients’ Internet Use for Cancer Information and Socioeconomic Status in Oncologist-Patient Communication, Journal of Oncology Practice, 2007.

Paggawa ng sariling mong pag-fact check

Paano mo mapipili kung alin ang tumpak at mapagkakatiwalaan sa napakamaraming impormasyon na mayroon? Ito ang ilang hakbang na dapat isaalang-alang:

Huwag lang pamagat ang basahin: Basahin ang buong artikulo para malaman kung ano ang talagang sinasabi ng artikulo. Huwag maniwala sa mga madrama at nakakagulat na pamagat.

Tingnan ang:

Sino ang nagsulat nito?
Ano ang mga kredensyal at reputasyon ng may-akda? Anong ibang trabaho ang ginagawa nila? Sino ang nagbabayad sa kanila? May sinusubukan ba silang ibenta?

Sino ang naglathala nito?
Kilala at mapagkakatiwalaan ba ang sponsor ng impormasyon? Galing ba sa kompanyang pangkalakal (for-profit) ang impormasyon? (Tumingin ng listahan ng mga mapagkakatiwalaang sanggunian)

Katotohanan ba ito o opinyon?
May lehitimong pagkadalubhasa ba ang may-akda sa larangang iyon at nagpapakita ba siya ng data, o nakasentro ba sa mga opinyon ang artikulo? Mga mapagkakatiwalaang sanggunian ba ang sina-cite? (Tumingin ng listahan ng mga mapagkakatiwalaang sanggunian)

Gaano kabago ang artikulo?
Maaaring luma ang impormasyon ng mga mas lumang artikulo. Kung hindi ka sigurado, maghanap ng mga mas bagong artikulo.

Scam ba ito?
Dinadala ka ba ng impormasyon sa website ng ikatlong partido? Hinihiling ka ba nilang bumili ng kahit ano o magbigay ng personal na impormasyon? May sponsor na post o ad ba ito?

Mag-double check: Beripikahin ang sinasabi ng artikulo sa pamamagitan ng ikalawang hiwalay na mapagkakatiwalaang sanggunian ng impormasyon. (Tumingin ng listahan ng mga mapagkakatiwalaang sanggunian)

Estilo ng pagsusulat: Dapat ay walang pagkakamali sa gramatika o pagbabaybay. Dapat ay malinaw ang estilo ng pagsusulat at propesyonal na na-edit ito.

Ang CARE checklist

Ang CARE checklist ay isa pang paraan para malaman kung aling mga sanggunian ang mapagkakatiwalaan at hindi:

Gumamit ng CARE kapag tumitingin ng impormasyon:

Claim (Pahayag)

Parang labis, may napakakumplikadong impormasyon, pangunahing tumatalakay sa mga natural na gamot, at hindi tamang mga tagal ng panahon (masyadong mabilis para maging totoo) ba ang mga pahayag?

Acceptable (Katanggap-tanggap)

Beripikahin ang pahayag sa ibang mapagkakatiwalaang sanggunian. Tingnan ang impormasyon kung mayroong anumang pagkakamali sa gramatika at pagbaybay. Ang mga propesyonal na artikulo ay may malinaw na estilo ng pagsusulat at propesyonal na pag-edit. May istraktura ba ang website o artikulo? Mukha bang may ibang mapagkakatiwalaang sinulat ang may-akda?

Kahilingan

Hinihiling ba ng website/sanggunian na bumili ang nagbabasa ng mga partikular na produkto (tulad ng mga supplement, natural na remedyo, at gamot), mag-donate, o magbayad sa website? Huwag bumisita sa mga website ng mga ikatlong partido kapag hiniling ito ng sanggunian, at huwag kailanman magbigay ng personal na impormasyon.

Katibayan

Bineberipika ba ng may-akda ang pahayag niya gamit ang mga mapagkakatiwalaang sanggunian? Sina-cite at binabanggit ba nila kung saan nakuha ang lahat ng impormasyon? (Ang mga ibang mapagkakatiwalaang sanggunian ay maaaring magtapos sa .edu o .gov at may kasamang mga ospital at ibang website na .org.)